แพทย์แผนจีนถือเป็นศาสตร์ที่ได้รับการยอมรับมาจนถึงปัจจุบัน สำหรับๆหมอได้รับการยอมรับที่สุดในประวัติศาสตร์การแพทย์แผนจีน คือ ‘ฮัวโต๋’ เรื่องราวของหมอฮัวโต๋ถูกกล่าวถึงในวรรณกรรมอิงประวัติศาสตร์จีนเรื่อง ‘สามก๊ก’ ในลัทธิเต๋าก็ยกท่านให้เป็นหมอเทวดาโดยมีการสร้างรูปปั้นให้ผู้คนได้กราบไหว้บูชา


หมอฮัวโต๋ (Hua Tuo: 华陀)

หมอฮัวโต๋ (Hua Tuo: 华陀) มีชีวิตอยู่ในช่วงปลายราชวงศ์ฮั่นตะวันออก ชื่อรองว่า ‘หยวนฮั่ว’ (Yuanhua: 元化) สำหรับช่วงเวลาที่ท่านมีชีวิตอยู่นั้นไม่สามารถระบุได้แน่ชัด บ้างว่าท่านมีชีวิตอยู่ระหว่างปี 110-207 ไม่ก็ปี 190-265 แต่ที่น่าจะใกล้เคียงมากที่สุดคือระหว่างปี 140-208 ตามหลักฐานที่มีการค้นพบ

หมอฮัวโต๋เกิดในครอบครัวปัญญาชน ท่านมีบุคลิกที่น่าเลื่อมใส สนใจศึกษาวิชาแพทย์ตั้งแต่วัยหนุ่มจนกลายเป็นผู้เชี่ยวชาญการรักษาด้วยวิธีฝังเข็ม รมยา การใช้สมุนไพรและการผ่าตัดโดยใช้ยาสลบเพื่อไม่ให้รู้สึกเจ็บปวดระหว่างการรักษาโดยท่านเป็นหมอคนแรกของจีนที่คิดค้นการใช้ยาสลบได้สำเร็จ

นอกจากการรักษาภายนอกแล้วหมอฮัวโต๋ยังพัฒนาการฝึกพลังชี่ในร่างกายเพื่อใช้ในการรักษาอาการเจ็บป่วยจากภายในโดยการเลียนแบบท่าออกกำลังกายของสัตว์ 5 ชนิด ได้แก่ เสือ กวาง หมี ลิงและนกกระเรียน เรียกว่า ‘อู่ฉินชี่’ (Wuqinxi: 五禽戲) เพื่อปรับสมดุลธาตุ พลังงานและระบบอวัยวะภายใน

หมอฮัวโต๋ออกเดินทางรักษาผู้ป่วยไปทั่วดินแดนโดยไม่สนฐานันดรว่ายากดีมีจนเพียงใด จิตใจที่มุ่งหวังการช่วยเหลือและฝีมือขั้นเทพทำให้ชื่อเสียงของท่านเลื่องลือจนถูกยกให้เป็นหมอเทวดา แม้จะเคยได้รับการทาบทามให้เข้ารับราชการเสวยสุขแต่ท่านก็ปฏิเสธและทำตามปณิธานในการรักษาผู้ป่วยเช่นเดิม

ในเรื่องสามก๊กกล่าวว่าหมอฮัวโต๋เคยทำการรักษาอาการบาดเจ็บให้ ‘กวนอู’ ด้วยวิธีผ่าตัดขูดพิษออกจากกระดูก เดิมทีนั้นหมอฮัวโต๋จะให้มัดกวนอูไว้กับเสาแต่กวนอูกลับให้ผ่าตัดแบบสดๆ โดยระหว่างการผ่าตัดนั้นกวนอูไม่มีท่าทีแสดงออกถึงความเจ็บปวดใดๆ แต่กลับดื่มสุราไปพลางเดินหมากไปพลางจนการรักษาเสร็จสิ้น

อีกหนึ่งเหตุการณ์ที่สำคัญคือการที่หมอฮัวโต๋ต้องทำการรักษาอาการปวดศีรษะเรื้อรังของ ‘โจโฉ’ ในครั้งนั้นหมอฮัวโต๋ตรวจดูอาการและวินิจฉัยว่าจะต้องรักษาด้วยวิธีการเปิดกะโหลก ทว่าโจโฉกลับเกิดความหวาดระแวงโดยคิดว่าหมอฮัวโต๋ร่วมมือกับกวนอูในการลอบสังหารตนเองจึงสั่งให้จับตัวหมอฮัวโต๋ไปขังจนกระทั่งท่านเสียชีวิตลง

ตามหลักฐานกล่าวว่าสาเหตุที่แท้จริงที่ทำให้โจโฉสั่งขังหมอฮัวโต๋เป็นเพราะหมอฮัวโต๋ปฏิเสธที่จะรักษาให้โจโฉโดยอ้างว่าต้องการรักษาภรรยาที่กำลังป่วย แต่เมื่อโจโฉให้คนไปสืบจนรู้ความจริงว่าหมอฮัวโต๋ไม่ต้องการรักษาอาการปวดหัวให้ตนจึงโกรธมากและสั่งให้ทหารไปจับตัวหมอฮัวโต๋มาขังกระทั่งท่านเสียชีวิต

ในระหว่างที่ถูกจองจำนั้นหมอฮัวโต๋ได้เขียนตำราแพทย์แล้วมอบให้กับผู้คุมนำไปศึกษา แต่เมื่อผู้คุมนำตำรากลับไปที่บ้านภรรยาของเขาก็ลับนำตำราไปเผาทิ้งเพราะไม่อยากให้สามีประสบชะตาเดียวกับหมอฮัวโต๋ แม้ผู้คุมจะคว้าบางส่วนเอาไว้ได้แต่ก็เป็นเพียงตำราตอนเป็ดตอนไก่ ดังนั้นวิชาแพทย์ขั้นสูงของหมอฮัวโต๋จึงไม่ได้รับการสืบทอด เว้นเสียแต่ลูกศิษย์ 2 คน ทว่าก็ไม่อาจเทียบชั้นการรักษาขั้นเทพของหมอฮัวโต๋ได้